www.inibradom.fora.pl

od razu mówię- tylko dla tych, którzy połapią się w moich skrótach i wogóle w moim sposobie notowania;)

smacznego!

----------------------------

Dramat ang rozwija się wraz z całym narodem. Osiągnął pełnię dojrzałości kiedy Ang stała się jedną z potęg światowych.
-okres okupacji Rzymu- nie wiemy
-najeźdźcy teutońscy- wędrowni mimowie
-okres cesarstwa- teatr realistyczny, widowiska dramatyczne
zamiast aktorów->gladiatrozy
aktorzy->wędrownymi histrionami
UPADEK T.
T. narodził się na nowo z tradycji kościelnej
-dramaty klasztorne- ku pouczeniu mnichów/mniszek
-dramat liturgiczny- poczucie teatralności przenika całą liturgię
msza jest dramatyczna
w okresie przedwielkanocnym-ewangelia ma charakter dramatu pasyjnego
śpiewane „tropy”-interpolacje uzupełniające i wzbogacające prosty porządek mszy
aktorami->duchowni
-dramat religijny- dramat liturgiczny przeniósł się z kościoła na ulicę
biorą udział świeccy
między łac. śpiewy wtrąca się fragm. mówione w jęz.narodowym
papiestwo poparło:
Urban IV ustanowił w 1264r święto Bożego Ciała
Klemens V wprowadził ten dekret w życie 1311r
-procesje przekształciły się w cykle widowisk
mają bawić i umoralniać
rubaszny humor
aktorzy stoją na wozach-scenach
MISTERIA i MIRAKLE-sztuki oparte na motywach biblijnych i religijnych
MORALITETY-bardziej intelektualne, utwory dydaktyczne oraz filozoficzne; postacie uosabiają typy cnoty, występku, marności świata (późne średniowiecze)
[nie jest wykluczone, że nie istniał też prymitywny dramat świecki]
-widowiska ludowe przekształciły się z czasem np. w maskaradowe jasełka
Średniowiecze- rozrywki dostarczają minstrele-normandzcy truwerzy i ang bardowie
XVw-dramat religijny przeniósł się z kościoła do amatorskich zespołów miejskich org. cechowych
->minstrele zostali na uboczu
założyli gildię
wykonują INTERLUDIA „grane pomiędzy”
zawodowi robią konkurencję amatorom
Początkowo aktorzy występują w kościołach, potem na wolnym powietrzu, w oberżach, w kolegiatach prawniczych, w domach dostojników i na dworze królewskim
Moralitety z czasem coraz mniej alegoryczne
bardziej realistyczne i historyczne
przetrwały
natomiast mirakle zanikły
*WCZESNA TRAGEDIA RENESANSOWA:
1.naśladownictwo Seneki
2.przekłady
3.naśladownictwo sztuk greckich
>abstrakcyjność przedstawianych zasad moralnych
>niezręczność formalna
>ogólny niski poziom
>jednak wprowadzono na scenę ludzkie namiętności
>wiersz kształtuje się i wygładza-dzięki akademickim sztukom granym przez dżentelmenów ze szkół prawniczych
na stałe wprowadzono biały wiersz
-Tragedia elżbietańska przejęła z Seneki:
podział na 5aktów
sporadycznie chóry
typowe postaci
filozoficzne banały
przesadnie odmalowane namiętności
upodobanie do makabry
zbyt wybujałą retorykę
+tematy narodowe opracowywano w stylu Seneki
Gdy założono teatry publiczne autorzy tragedii i kronikarze zaczęli liczyć się z szerszym audytorium, a mniej zwracać uwagę na autorytety klasyczne
*WCZESNA KOMEDIA ANG:
Wyrosła z interludiów
satyrycznych dialogów
z prób naśladownictwa antycznych wzorców
zanika bezosobowość sztuki- zwyczaj podpisywania dzieł
początekXVIw-odrodzenie klasyczności na kontynencie oddziaływuje na Ang
np. łac. sztuki Terencjusza grane w Westminsterze Elżbiecie I
--------------
XVIw-rozwój:
1.dworski-pałace, dwory/ostatecznie poniósł klęskę, bo mierzył zbyt wysoko/
MASKA-nowy gatunek(elementy maskarady, recytowanej poezji, tańca, muzyki;
treści mitologiczne)
2.ludowy/publiczny
początekXVIw-istnieje kilka zawodowych trup aktorskich/przeważnie 8 aktorów
zajęły miejsce średniowiecznych amatorskich wykonawców
szybko wypierały amatorów dworskich i chłopców z chórów
grywały czasami przed Elżbietą
jednak normalnych polem ich popisów- występy przed gminem
1576-The Theater-pierwszy budynek teatralny
1599-The Globe-najpopolurniejszy, z nim zw. Szekspir(Trupa szambelańska)
w miejscowości Southwark
mieści 3tys. widzów
"Łabędź", "Kurtyna", "Róża"-należący do Philipa Henslowe’a
/szczytowy okres-7teatrów/
Teatr publiczny:
- wielkim widowiskiem, które pozwalało choć na chwilę zapomnieć o codziennych troskach. spektakle były oglądane prze przedstawicieli wszystkich grup społecznych, przez co ci z najniższych sfer czuli się w pewien sposób wyróżnieni, że mieli okazję spotkać się z królową i dworzanami.
- kolisty lub prostokątny z galeriami dla widzów
-Sceną było podwyższenie, otoczone z trzech stron przez widzów i nieodgrodzone od nich barierą, wzniesiona w środku parteru, czyli orchestry,
-Czwarty bok sceny zamykały drzwi do garderoby, przez które wchodzili aktorzy. Nad nimi budowano niewielki ganek, galerię (były one miejscem rozgrywania scen balkonowych), wsparte na słupach. Pomiędzy słupami zawieszano kotarę. Dzieliła ona scenę na przedscenie i niewielką scenę wewnętrzną. Kurtyny nie było.
-Aktorzy często zwracali się do publiczności bezpośrednio, nawiązują z nią bliski kontakt.
-Dekoracji-niewiele, często zastępował je napis głoszący, że akcja toczy się np. w lesie albo w komnacie zamkowej.
- Rezygnacja z jedności miejsca wymagała wyobrażenia na scenie przestrzeni, w jakich toczyła się akcja dramatu. Uzyskiwano to przy pomocy dekoracji symultanicznych (widzowie mieli przed oczyma owe miejsca, a do życia scenicznego powoływane były w momencie wkroczenia w nie aktorów)
-Brak dekoracji rekompensowały bogate stroje aktorów oraz bogactwo mowy i postaci
-kobiece role grają urodziwi młodzieńcy przed mutacją (na scenie zaczynają pojawiać się kobiety dopiero po 1660r)
-Przedstawieniom towarzyszyła muzyka.
-Światło dzienne uniemożliwiało wykorzystywanie efektów świetlnych
->aktorzy muszą informować widzów o jakiej porze dnia rozgrywa się dana scena

+! działa grupa uniwersytecka zw. z Uniwersytetami w Oxfordzie i Cambridge:
(w Oxfordzie mniej sztuk niż w Cambridge-bo w Cam.często odwiedzała Elżbieta)
-John Lyly
wprowadził prozę jako właściwą dla komedii formę wypowiedzi
delikatność
wdzięk
urok
subtelność
->wcześniej dramat ang grzeszył nadmiarem męskiej zawadiackości
-George Peele
-Robert Greene
-Thomas Nashe
+ ! ważną rolę odgrywają też młodociani aktorzy z kaplic królewskich i ze szkół publicznych
+ ! teatry prywatne
zamknięte, prostokątne budynki pod dachem
używały sztucznego światła – były to głównie świeczniki zawieszone nad sceną oraz prymitywnego rodzaju lampa dolna
cena wstępu do tych teatrów była wyższa niż do publicznych
widownia była bardziej wykształcona i elegancka
------
Inni wielcy:
-Chistopher Marlowe 1564-93
demoniczne i wiarygodne zarazem postaci
prawdziwa tragedia
“Tragiczne dzieje doktora Fausta”
“Żyd maltański”
“Tamerlain Wielki”
-Thomas Kyd 1558-94
pierwszy ang dramaturg, który zrozumiał znaczenie epizodu
pojął wpływ „ruchu” dramatycznego na kształtowanie postaci
dzięki wzajemnym oddziaływaniom tych 2elementów-akcja rozwija się
„Tragedia hiszpańska”
wykorzystuje emocje, zbrodnie, krew
-------
William Szekspir (Shakespeare)
Biografia Szekspira zawiera wiele niedomówień, nawet dokładna data narodzin poety nie jest znana
ur.kwiecień1564 w Stratford nad rzeką Avon(26kwiecień-chrzest)-zm.23kwietnia1616 tamże
potomek średniozamożnej, wiejsko-mieszczańskiej rodziny
zołowa pozycja w ang literaturze i teatrze
potrójny wielki talent:
-dar ekspresji poetyckiej
-dar kształtowania postaci
-dar splatania tych 2elementów w fabułę
Twórczość- trzy okresy:
-optymistyczny (1590 – 1599)
-tragiczny (1600 – 1608)
-romantyczny (1608 - 1613)
Dzieła:
Kroniki/Historie:
Król Jan ( ok. 1595 – 1596 )
Henryk VI, część 1 ( ok. 1591 ) Henryk VI, część 2 ( ok. 1591)
Henryk VI, część 3 ( ok. 1591)
Ryszard III (1590 – 1593)
Henryk V (1599)
Henryk IV, część 1 (1596)
Henryk IV, część 2 (1597)
Ryszard II (1595) Henryk VIII ( 1596 – 1598)
Komedie:
Komedia omyłek (ok. 1591) Stracone zachody miłości ( 1594)
Poskromienie złośnicy (1594) Dwaj panowie z Werony ( 1590 – 1595)
Sen nocy letniej ( 1595) Kupiec wenecki ( 1596)
Wiele hałasu o nic ( 1598 – 1599) Jak wam się podoba ( 1599 – 1600) Wieczór Trzech Króli ( 1600)
Wesołe kumoszki z Windsoru ( 1602)
Wszystko dobre, co się dobrze kończy (1602 – 1603)
Miarka za miarkę ( 1604)
Cymbelin ( 1609)
Zimowa opowieść ( 1610 – 1611) Burza ( 1611)
Tragedie:
Tytus Andronicus (1593)
Romeo i Julia ( 1595)
Juliusz Cezar ( 1600) Hamlet (1600)
Otello (1605) Król Lear ( 1605)
Makbet (1606)
Antoniusz I Kleopatra (1606 – 1607) Koriolan (1607)
Tymon Ateńczyk (1608)
Wiersze i poematy:
Wenus i Adonis ( 1593) Namiętny pielgrzym ( 1599) Feniks i gołąb ( 1601)
Sonety ( 1609)
Skarga zakochanej ( 1610)
Cechy:
- łamie zasady decorum(zgodności treści z formą)- wprowadza śmieszna, rubaszna sceny
nie jest ani ordynarny ani pruderyjny
- łamie zasady mimesis(twórczego naśladownictwa natury)
tworzy fantastyczne rzeczywistości
dba o język wypowiedzi/geniusz słowotwórczy
- wielokrotnie narusza regułę utrzymywania wszystkich elementów tragedii w wysokim tonie
obok postaci dostojnych, wysoko urodzonych-umieszcza bohaterów„niskich”
->efekt komiczny
miesza konwencje i kategorie estetycznych
- pojawiają się bohaterowie z ludu (język potoczny)
- nie przestrzega zasady jedności czasu(maksymalnie 24 godziny), miejsca(w jednym tylko miejscu) i akcji(jeden główny wątek) ->(obowiązującej w tragedii greckiej)
struktura tragedii sz.:
. czas: długi(rządy Makbeta trwają 17 lat)
. miejsce: rozprzestrzenienie dramatu, na zamkach, polach bitewnych, cmentarzach, wrzosowiskach
. podział akcji na: ekspozycje, powstanie, rozwój konfliktu, kryzys, rozwiązanie
chronologiczny ciąg wydarzeń
tworzy logiczny ciąg przyczynowo- skutkowy
- rezygnuje z antycznego podziału na :prologos, parodos, epizodion, stasimon, eksodos
a podział na akty i sceny
- paralelizm świata przedstawionego
świat ziemski i pozaziemski - wzajemnie się przenikają
na scenie duchy, widma, upiory, czarownice
- kreuje bohatera pogłębionego psychologicznie
zrywa z monolityczną postacią starożytnego bohatera
osoby dramatu podlegają teraz swoistej emocjonalnej huśtawce
rysunek psychologiczny bohaterów zdaje się zaprzeczać zdrowemu rozsądkowi
- ogranicza rolę fatum na rzecz kreacji człowieka- kowala swojego losu
bohaterem nie kieruje Fatum, ma on możliwość świadomego wyboru
- zrezygnował z wywoływania u odbiorców silnych i oczyszczających uczuć, tzw. katharsis
- wprowadza sceny zbiorowe /służą ocenie i charakterystyce społeczeństwa
uczty, obrazy bitew, narady wojenne
Narusza wprowadzoną przez Sofoklesa zasadę występowania, co najwyżej trzech aktorów w jednej scenie
- nie unika scen drastycznych i krwawych
- wyeliminował chór
- pisze prozą
- tematy: to dramat ludzi namiętnych
Porusza odwieczne ludzkie problemy ambicji, władzy, patriotyzmu, miłości, nienawiści, wielkości i nikczemności
wzajemny stosunek człowieka i zła
studium losów jednostki i jej zależności od wielkiej historii
ponadczasowość i ciągła aktualność dramatu
- Powszechnie zostało przyjęte, że Szekspir w swych dziełach umieszczał didaskalia. Był wielkim dramaturgiem – pisał sztuki teatralne, które bez didaskaliów nie mogły istnieć... Okazuje się jednak, że Szekspir był tak wielkim pisarzem, że... didaskaliów nie umieszczał w ogóle wierząc w intuicje innych reżyserów teatralnych! To dopiero Malone i Capell – znani XVIII wieczni krytycy i szekspirolodzy –dopisali didaskalia wierząc, że ich interpretacje są trafne i doskonale. Pomysł ten przyjął się i do dziś teksty Szekspira opatrzone są fałszywymi didaskaliami.
----
Dramat poszekspirowski szczyci się olbrzymią różnorodnością i obfitością wybitnych nieraz dzieł, chociaż zaczął stopniowo ujawniać objawy dekadencji; na plan pierwszy wysuwa się fabuła coraz bardziej sztuczna i dostosowana do gustów publiczności:
-Anthony Munda 1553-1633
-Chettle
-Henry Porter
-Richard Hathwaye
-Michael Dayton
-John Day
-Samuel Rowley
-Ben Jonson 1572?-1637
szczytowe osiągnięcia -przypadły na lata pierwszej połowy panowania Jakuba I
bogactwo inwencji i dowcipu
najpłodniejszy twórca ówczesnej komedii („Każdy w swym nastroju”)
-George Chapman
bez krzty talentu dramaturgicznego
-John Maraton
tworzy w pierwszej poł XVIIw
-Thomas Dekker
wszechstronnie uzdolniony
łączy energię umysłową, łatwość pisania z łagodną dobrocią
poza tym prozę
-Thomas Middleton i William Rowley
-Thomas Heywood / ok. 220 sztuk
-Francis Beaumont i John Fletcher
-Philip Massinger
-Tourneur I Webster- para dramaturgów o ponurym talencie i zamiłowaniu do makabry
-Ford
-------
Zbyt odważne wystąpienia awangardy doprowadziły do ustanowienia cenzury, która wprowadziła liczne ograniczenia i była poważnym utrudnieniem w pracy teatrów.
1642r- Purytanie doszli do władzy, zamknęli wszystkie teatry powstałe od 1576r jako formę nieprzystojnej rozrywki.